Πριν μερικές δεκαετίες το δεύτερο βιβλίο της Φρανσουάζ Σαγκάν έκανε εντύπωση με τον τίτλο του: "Αγαπάτε τον Μπραμς;". Το πρώτο - "Καλημέρα Θλίψη" - είχε κάνει εντύπωση με το περιεχόμενό του. Τελικά η θλίψη δεν την άφησε σε όλη της τη ζωή - και ούτε οι γρήγορες Τζάγκιουαρ (που τις οδηγούσε χωρίς παπούτσια για να νιώθει τα γκάζια) μπόρεσαν να την βοηθήσουν.

(Παρένθεση: σε κάποια φάση η Σαγκάν μου θύμιζε - και εμφανισιακά - την γειτόνισσα στο CAR Σώτη Τριανταφύλλου. Μόνο που η Σώτη είναι απείρως καλύτερη συγγραφέας).

Δανείζομαι το τίτλο της Σαγκάν για να διερευνήσω τις ανεξήγητες προσκολλήσεις και απωθήσεις που νιώθουν οι άνθρωποι για τις μάρκες των αυτοκινήτων. Δεν μιλάω για την ποιοτική αξιολόγηση, ούτε για την ανάλυση των χαρακτηριστικών. Μιλάω για τον τύπο που λέει: "εγώ με τίποτα δεν μπαίνω σε Όπελ!". (Αγγλικά η φράση είναι πιο δυνατή: I would not be seen dead in an Opel!). Ούτε πεθαμένος, δεν μπαίνει μέσα.

Πρόκειται συνήθως για αντιπάθειες που δεν έχουν σχέση με την αξία η την ποιότητα των αυτοκινήτων της μάρκας, αλλά με την "εικόνα" που έχει σχηματίσει γι αυτά ο αντιδρών. Η εικόνα αυτή συνδέεται σίγουρα με την προσωπικότητα της μάρκας, με την ιστορία της, αλλά και με τους ανθρώπους που οδηγούν τα προϊόντα της. Θα έχετε σίγουρα ακούσει την φράση: "Η BMW φτιάχνει εκπληκτικά αυτοκίνητα, αλλά ο Έλληνας ιδιοκτήτης μιας "Μπέμπας" μου προκαλεί αλλεργία - γι αυτό και δεν θα αγόραζα ποτέ BMW".

Η εικόνα μιας μάρκας λειτουργεί άσχετα από την πραγματικότητα. Οι Alfisti λάτρευαν την Alfa Romeo ακόμα και τα πρώτα χρόνια μετά την αγορά της από την Fiat όπου έβγαζε κάτι θλιβερά προϊόντα - ευτυχώς συνήλθε! Εκεί έπαιζε ρόλο η προσκόλληση στην ιστορία και το παρελθόν. Ανάποδο πρόβλημα αντιμετωπίζει η Skoda. Τα αυτοκίνητά της σήμερα είναι άριστα - αλλά ακόμα την στοιχειώνει η παλιά θορυβώδης, δύσοσμη και ασταθής κληρονομιά της.

Αυτές οι έλξεις και απωθήσεις έχουν ακόμα ένα στοιχείο λογικής. Τι να πω όμως για τον φίλο μου τον Κ. που αντιπαθεί βαθύτατα τα Saab. Ανά πάσα στιγμή είναι έτοιμος να σου κάνει μία μακροσκελέστατη διάλεξη με βασικό θέμα: "Γιατί τα Saab είναι μία σκέτη απάτη". Θα σου πει ότι είναι τεχνολογικά καθυστερημένα αφού χρησιμοποιούν ακόμα αρχαίους τετρακύλινδρους κινητήρες, ότι κακώς φημίζονται για την ασφάλειά τους η οποία στα τεστ αποδεικνύεται "κατώτερη και από μία Laguna!", ότι είναι μεταμφιεσμένα Opel αφού είναι χτισμένα επάνω στις πλατφόρμες της Vectra… και πολλά άλλα επιχειρήματα. Αλλά επιχειρήματα (υπέρ και κατά) μπορείς να βρεις για κάθε μάρκα. Το παράξενο είναι το πάθος που διακατέχει τον Κ. Λες και κάποιο Saab του πάτησε την μάνα...

Αντίστοιχα λειτουργούν οι προσκολλήσεις. Ένας γνωστός μου ορκίζεται στην Lancia. Σπουδαία μάρκα, δεν λέω, και όλοι θυμόμαστε τις HF (Χάκα Έφφε) τις Stratos και τις Integrale - για να μην πάμε πιο πίσω. Αλλά σήμερα δεν περνάει τις καλύτερες στιγμές της (για να το πω ήπια) και η επιβίωσή της είναι αμφίβολη. Αυτό δεν πτοεί τον φανατικό, ο οποίος ισχυρίζεται πως "αν κλείσει η Lancia, εγώ θα αγοράσω τρία αμάξια, θα τα βάλω στην ναφθαλίνη και θα τα βγάζω ένα-ένα, να μου κρατήσουν για την υπόλοιπη ζωή μου".

Οι κατασκευαστές και οι διαφημιστές γνωρίζουν καλά αυτές τις ανορθολογικές στάσεις του κοινού - και προσπαθούν να τις καλλιεργήσουν (ή αντίθετα να τις καταπολεμήσουν). Η τελευταία τηλεοπτική διαφήμιση του Golf είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική. Το επιχείρημα της συζύγου (αλλά και της διαφήμισης) συνοψίζεται στην φράση: "Ναι, αλλά δεν είναι Golf!". Το καινούργιο αυτοκίνητο μπορεί να έχει όλες τις χάρες του κόσμου, να είναι στο σύνολό του καλύτερο από το Golf - αλλά, αφού "δεν είναι Golf", είναι χαμένο από χέρι.

Εξίσου παράλογες είναι οι απόψεις που απορρίπτουν συλλογικά μια κατηγορία αυτοκινήτων. "Εγώ δεν αγοράζω γαλλικό αυτοκίνητο!" (ή ιταλικό, ή κορεάτικο). Αλλά τι θα πει "γαλλικό αυτοκίνητο"; Υπάρχουν τρεις μάρκες και δεκάδες μοντέλα - μπορεί κανείς να τα απορρίψει όλα μαζί;

Ωστόσο φαίνεται πως και απέναντι σε ένα τόσο εξελιγμένο τεχνολογικό είδος, δεν λειτουργούμε με επιστημονικά και τεχνολογικά κριτήρια. Τελικά οι άνθρωποι δεν θα γίνουν ποτέ ψυχρά ρομπότ με υπολογιστές στον εγκέφαλο. Θα τσακώνονται με πάθος για θρησκείες, κόμματα, ποδοσφαιρικές ομάδες - και για αυτοκίνητα…