Πριν 24 χρόνια, στις 29.6.1986, στη στήλη μου στο κυριακάτικο «Βήμα» είχα δημοσιεύσει κείμενο με τον ίδιο τίτλο. Προσπαθούσα να ξεσηκώσω τους πνευματικούς μας ανθρώπους κόντρα στην επιδημία του τζάμπα. Σε άλλες χώρες οι συγγραφείς έχουν σημαντικό εισόδημα από συνεντεύξεις, διαλέξεις, δημοσιεύσεις, κλπ. Για μερικές κατηγορίες «μη εμπορικών» δημιουργών (π. χ. ποιητές) τα χρήματα αυτά καλύπτουν μία στοιχειώδη επιβίωση. Οι γνωστοί συγγραφείς εισπράττουν πολλές χιλιάδες δολάρια (ή ευρώ) για μία εμφάνιση.

Εδώ όλα γίνονταν στο τζάμπα. «Θα μας κάνετε μία διάλεξη;» «Θα μας δώσετε ένα άρθρο;» «Θα έρθεις στην εκπομπή μου;» (για την οποία πληρώνεται, αδρά!). 

Ήθελα να πείσω τους δικούς μας να αντισταθούν. Να πάψουν τις ντροπές και να μάθουν να απαιτούν. Πώς ζητάει ο τεχνίτης; Διανοείται κανείς να φωνάξει τον υδραυλικό στο τζάμπα; Η πνευματική δουλειά πρέπει να πληρώνεται – και καλά!

Δεν πέτυχα πολλά πράγματα. Ελάχιστοι με ακολούθησαν. Αισθάνονταν άσκημα να μιλάνε για χρήματα. Αφού κι εγώ, για να μην με λένε παραδόπιστο, συχνά έδινα την αμοιβή που ζητούσα σε κάποια φιλανθρωπία.

Ίσως ήταν ένας λόγος που βγήκα από το κύκλωμα των διαλέξεων, παρουσιάσεων και συνεντεύξεων. Άρχισα να απορρίπτω όλες τις προσκλήσεις – μέχρι που έπαψαν να έρχονται.

Μερικοί όμως ήταν πολύ επίμονοι. Όπως ο εκδότης οικονομικού περιοδικού που οργάνωνε τραπεζικό συνέδριο με επιφανείς έλληνες και ξένους ομιλητές στο πολυτελέστερο ξενοδοχείο της Αθήνας. Αντιστάθηκα πολλές μέρες, αντιτάσσοντας ότι είμαι άσχετος και γενικά δεν συμμετέχω πια σε τέτοιες εκδηλώσεις. Επέμενε λέγοντας ότι ακριβώς θέλουν κάποιο μη ειδικό να κλείσει το συνέδριο σε μία άλλη, γενικότερη νότα. Τελικά (κακώς) δέχθηκα.

Έσπασα το κεφάλι μου να βρω ένα πρωτότυπο θέμα. Ένα μήνα με παίδευε. Κατέβασα τόμους, διάβασα, έγραψα, ξανάγραψα. Πήγα στο συνέδριο, τα είπα και εισέπραξα θερμό χειροκρότημα. Αυτό. Τίποτε άλλο. Ούτε το πανάκριβο πάρκινγκ του ξενοδοχείου δεν μου πλήρωσαν.

Μέσα στη χλίδα, σε όλα αυτά τα πλούσια, πολυτελή και μεγαλεπήβολα, η προσβολή και η ευτέλεια του τζάμπα.